یادداشت ؛ سیدمحمد(عادل) علوی

علیرضا فغانی، داور ۴۷ ساله ایرانی مقیم استرالیا، یک‌بار دیگر با قضاوت بی‌نقص در فینال جام باشگاه‌های جهان ۲۰۲۵ میان چلسی و پاریسن ژرمن، پرچم ایران را در عرصه ورزش جهانی برافراشت. با این حال، این افتخار با پرچم استرالیا همراه بود؛ کشوری که به او فرصت داد تا در اوج حرفه‌ای بدرخشد، در حالی که در میهن خودش، بسیاری از نخبگان به دلایل سیاسی، مدیریتی یا فرهنگی به حاشیه رانده می‌شوند.

درخشش در جهان، حاشیه‌نشینی در ایران
فغانی، که از بهترین داوران فوتبال جهان شناخته می‌شود، نمونه بارز یک نخبه ایرانی است که در خارج از مرزها به جایگاه شایسته خود دست یافته است. او پیش از این نیز در لیگ برتر ایران و مسابقات بین‌المللی قضاوت کرده بود، اما مانند بسیاری از استعدادهای دیگر، نهایتاً مسیر مهاجرت را انتخاب کرد. حالا او نه به عنوان یک داور ایرانی، بلکه به عنوان نماینده استرالیا در بزرگ‌ترین صحنه‌های فوتبال جهان حاضر می‌شود.

این مسئله تنها به فوتبال محدود نمی‌شود؛ ده‌ها دانشمند، هنرمند، ورزشکار و متخصص ایرانی در سراسر جهان به موفقیت‌های چشمگیر دست یافته‌اند، در حالی که در ایران یا با محدودیت‌های ساختاری مواجه بوده‌اند یا به دلایل سیاسی و اجتماعی مجال رشد نیافته‌اند.

چرا نخبگان ایرانی در وطن به حاشیه می‌روند؟

۱. سیاست‌زدگی و مدیریت ناکارآمد
در بسیاری از حوزه‌ها، شایسته‌سالاری جای خود را به روابط و سیاست‌زدگی داده است. نخبگان اگر مطابق با خطوط خاصی نباشند، کنار گذاشته می‌شوند.

۲. فقدان حمایت نهادها: بسیاری از استعدادها به دلیل نبود حمایت مالی، آموزشی یا رسانه‌ای، هرگز فرصت شکوفایی نمی‌یابند.

۳. مهاجرت اجباری: فشارهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بسیاری از نخبگان را مجبور به ترک کشور می‌کند، جایی که در آن آزادانه می‌توانند استعدادهای خود را پرورش دهند.
۴. **ترس از برجسته شدن**: در برخی موارد، درخشش بیش از حد یک فرد ممکن است به دلایل ایدئولوژیک یا رقابتی با مقاومت مواجه شود.

نتیجه‌گیری: دردی مشترک در میان نخبگان

علیرضا فغانی، مانند بسیاری دیگر از نخبگان ایرانی، ثابت کرده که اگر در محیطی مناسب قرار گیرد، می‌تواند در بالاترین سطح بدرخشد. اما سؤال اینجاست: چرا ایران نمی‌تواند از این استعدادها نگهداری کند؟ تا زمانی که ساختارهای سیاسی، مدیریتی و فرهنگی کشور اصلاح نشود، شاهد خروج نخبگان و درخشش آنان زیر پرچم دیگر کشورها خواهیم بود.

فغانی امروز پرچم استرالیا را بالا برد، اما این ایران بود که یک بار دیگر فرصت پرورش و حفظ یک نخبه را از دست داد.