رئیس انجمن روانشناسی تربیتی ایران ضمن تشریح علت بروز اختلاف زوجین در ایام قرنطینه از دیدگاه روانشناسی، چند راهکار برای ایجاد آرامش میان زوجین را تشریح کرد.

فریبرز درتاج در گفت‌وگویی ، با بیان اینکه با شیوع کروناویروس، قرنطینه خانگی در ایران و سراسر دنیا به عنوان ساده‌­ترین و بهترین روش برای حفظ سلامتی مطرح شده است، می‌گوید: این خانه­‌نشینی ممکن است مورد استقبال برخی از زوج­‌ها و خانواده‌­ها باشد، اما در اکثریت جامعه به یک منبع استرس و اختلاف تبدیل شده است. این مشکلات نه تنها زندگی حال حاضر را تحت تأثیر قرار داده، بلکه مسئله اصلی اثراتی است که در دوران پساکرونا ایجاد خواهد کرد.

به گفته وی، محققان هشدار داده­‌اند که متأسفانه به زودی شاهد موجی از جدایی زوجین خواهیم بود، بدون این که اقدامی برای تحکیم روابط خود انجام داده باشند که دلایل مختلفی در بروز این اختلافات و تعرضات خانوادگی نقش دارند. بررسی شواهد منتشر شده در مجله Lancet نشان می­‌دهد که قرنطینه می‌­تواند اثرات روانشناختی منفی از جمله عصبی شدن، اضطراب، وسواس، سردرگمی و در بعضی موارد علائم استرس پس از سانحه را داشته باشد. عواملی مثل مدت زمان طولانی قرنطینه، فرسودگی در مراقبت و رابطه با فرزندان، ترس از بیماری، خستگی، منابع اطلاعاتی ناکافی، مشکلات اقتصادی، ضرر مالی و عدم اطمینان از آنچه روز بعد چه اتفاقی خواهد افتاد، استرس قرنطینه را افزایش می­‌دهد.

معاون پژوهشی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور ادامه می‌دهد: دکتر جان گاتمن-پژوهشگر و روانشناس نیز از اصطلاح سیلاب برای توصیف آنچه در شرایط استرس بالا در ذهن ما اتفاق می­‌افتد استفاده کرده است. هنگامی که در شرایط استرس هستیم، عملکرد سیستم­‌های فیزیولوژیکی بدن به خصوص قشرهای جلوی مغز، یعنی بخشی از مغز که مسئولیت حل مسائل پیچیده را بر عهده دارند، تقریباً مختل می­‌شود که اگر این ترس باعث استرس و اضطراب افراد شود، احتمالاً در رابطه آنها با شریک زندگی‌شان تأثیر می‌­گذارد.

درتاج با تاکید بر اینکه ترس و اضطراب نقش مهمی در درگیری‌­ها و تعارضات ما دارد، معتقد است: هنگامی که احساس ترس یا اضطراب می­‌کنیم، سیستم عصبی ما در حالت تحریک‌پذیری بیش از حد (overdrive) قرار می‌­گیرد که باعث می‌­شود ما در حالت جنگ (حمله) یا گریز (فرار) در رابطه با شریک خود و سایر اعضای خانواده قرار گیریم. در این حالت، سخت است که بتوانیم با آنها به روشی در دسترس، پاسخگو یا منطقی برخورد کنیم.

وی توضیح می‌دهد: در این حالت، بیشتر تمایل داریم از روی احساسات عمل کنیم. زمانی که سیستم عصبی ما بیش از حد تحریک می‌­شود ما دچار طغیان احساسات، هیجانات و عواطف می‌­شویم و در این حالت، رفتار ما به گونه‌­ای می‌­شود که یک طغیان عاطفی را نیز در شریک زندگی‌مان ایجاد می­‌کند و همین باعث می‌­شود هر دو نفر اعمال و رفتارشان از کنترل خارج شود.

استر پرل-روان‌درمانگر نیز در کتاب پرفروش خود (جفت‌گیری در اسارت)، پارادوکس اصلی روابط زوجین را فشار و کشمکش بین “تمایل به در کنار هم بودن و نیاز مداوم به جدایی” توصیف می­‌کند. او می‌­نویسد: “عشق بر دو ستون استوار است: تسلیم شدن و استقلال. نیاز ما به با هم بودن در کنار نیاز ما به جدایی. یکی بدون دیگری وجود ندارد.” بنابراین جدایی پیش شرط اتصال و ارتباط است. به همین دلیل فاصله باعث می‌­شود که افراد دلسوزتر و آرام‌تر شوند، برای مثال زمانی که در یک سفر کاری دور هستید، به شریک زندگی خود احساس علاقه بیشتری دارید. اما اکنون، به طور ناگهانی و بدون هیچ گزینه دیگری، مجبور هستیم زمان بیشتری را با شریک زندگی‌مان در یک فضا تجربه کنیم که به آن «حبس اجباری» می‌­گویند؛ این ادغام بیش از حد، جدایی دو فرد مستقل را از بین می‌­برد. بنابراین طبیعی است که این عدم جدایی سبب بروز اختلافات و تعارضاتی بین زوجین شود.

رئیس انجمن روانشناسی تربیتی ایران یکی دیگر از دلایل اختلافات بین زوجین را «درگیری در مورد نحوه مدیریت فرزندان و کار کردن» می‌داند و ادامه می‌دهد: در این دوران که فرزندان به مدرسه نمی‌­روند و تمام مدت در خانه هستند «درگیری در مورد نحوه مدیریت فرزندان و کار کردن» بین زوجین پُررنگ‌تر شده است.

وی با اشاره به اینکه معمولاً وظیفه نحوه مدیریت فرزندان و کار کردن برای زنان بیشتر است، می‌افزاید: زیرا زنان غالباً خود را والد “پیش فرض” می‌­دانند. همه کارهای جسمی و روحی را بدون شناخت و پشتیبانی انجام می‌­دهند، بنابراین نارضایتی والد مادر رو به افزایش می‌­رود. از طرف دیگر تهدید و رکود اقتصادی که با بروز کرونا ایجاد شده است، برای والد پدر که نقش نان‌­آور خانواده را بر عهده دارد و فشار جدی محسوب می‌­شود و موجبات نارضایتی والد پدر را نیز فراهم می‌­کند و این نارضایتی به صورت اختلافات، تعارضات و کشمکش­‌هایبین زوجین بروز می‌­کند.

درتاج عدم هماهنگی دو والد در مسائل مربوط به فرزندان را یکی دیگر از عوامل بروز اختلافات بین زوجین عنوان می‌کند و بیان می‌کند: ممکن است یکی از والدین درمورد این که بچه‌­ها باید از خانه خارج شوند و به معاشرت بپردازند، پافشاری کند و والد دیگر این کار را برای سلامتی فرزندانش خطرناک بداند، این اختلاف نظرها، ناهماهنگی‌­ها و عدم حمایت دو والد از یکدیگر هم به رابطهوالدین و هم به فرزندان، آسیب می‌­زند، که در این موارد حتماً لازم است که والدین از یک پروتکل پیروی کنند.

براساس اظهارات معاون پژوهشی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور، خوشبختانه، روش‌­هایی وجود دارد تا زوجین به یکدیگر کمک کنند و دوران قرنطینه را با حداقل اختلافات به پایان برسانند و اطمینان حاصل کنند رابطه آنها حتی در قرنطینه و در یک اتاق کوچک هم زنده خواهد ماند.

رئیس انجمن روانشناسی تربیتی ایران به زوجین در این ایام قرنطینهپیشنهاد کرد که این شرایط را به عنوان یک «دعوت» بدانند؛ دعوتی که در آن باید رفتارها و روابط خود را برای بهتر شدن تغییر دهند. از خود بپرسید، «آیا این بهانه‌ای برای فعال کردن رفتارهای مخرب و ناآگاهانه است یا مانعی برای غلبه بر آنها؟» کدام یک را انتخاب میکنید؟ «انعطاف‌پذیری شناختی هر کدام از زوجین، ویژگی است که بسیار به آنها کمک خواهد کرد»؛ یعنی توانایی تشخیص اینکه راه‌حل­های بالقوه زیادی برای حل مشکلات و کاهش درگیری­‌ها وجود دارد.

این روانشناس توصیه کرد: نفس عمیق بکشید. همه ما تحت استرس شدید قرار داریم، بنابراین اولین قدم شناخت چگونگی زندگی دلهره‌آور امروز است. تنفس عمیق به آرام کردن سیستم­‌های عصبی ما کمک می­‌کند و ما را از حالت گریز یا جنگ به حالت تفکر آگاهانه، مرتبط و پاسخگو منتقل می­‌کند. به یکدیگر کمک کنید تا با احساسات هم کنار بیایند.

وی با بیان اینکه قرنطینه احساسات زیادی از عصبانیت تا ترس را برانگیخته می‌­کند، معتقد است: ممکن است این احساسات را مانند امواج تجربه کنید. ممکن است یک دقیقه بخندید و فقط مدت کوتاهی گریه کنید. این احساسات طبیعی است. اما وقتی با چنین وضعیت بسیار استرس‌زا و ناآشنا به نام قرنطینه روبرو هستید، به یکدیگر کمک کنید تا بر این چرخه هیجان سوار شوید، نه اینکه احساسات شریک زندگی خود را نادیده بگیرید و کوچک بشمارید. به جای گفتن جملاتی مثل «تو بیش از حد ترسیدی» یا «هیچ چیز برای ترسیدن وجود ندارد» به یکدیگر، بگوئید «من می‌دانم این یک وضعیت ترسناک و نگران‌کننده است و تو را درک می­‌کنم ….». صرف دانستن اینکه شما در حال درک و گوش دادن به شریک زندگی‌تان هستید، می‌­تواند احساس شفقت و همدلی زیادی برای شریک زندگی­‌تان ایجاد کند.

رئیس انجمن روانشناسی تربیتی ایران ادامه می‌دهد: بر روی مهربانی و احترام متمرکز شوید. هر موقعیت استرس‌زا می‌تواند باعث شود نسبت به یکدیگر کمی تحریک‌پذیر و حساس شوید. به خاطر داشته باشید که حتی در قرنطینه چیزهای زیادی وجود دارد که می‌­توانید آنها را کنترل کنید، آن چیزی که شما می‌توانید کنترل کنید این است که چگونه با یکدیگر رفتار کنید. بنابراین این رفتار را به هدف خود تبدیل کنید تا با وجود احساس استرس، به یکدیگر محبت و احترام کنید.

درتاج پیشنهاد می‌کند: مهارت‌­های مقابله‌­ای سالم را تمرین کنید. وقتی قرنطینه هستید، به بسیاری از مهارت­‌های مقابله‌ای مانند پیاده‌روی در اطراف منزل، رفتن به باشگاه یا خرید و… که احتمالاً در مدیریت پریشانی و استرس عادت کرده بودید، دسترسی ندارید؛ در نتیجه ممکن است در هنگام مدیریت روحیه خود احساس ناتوانی کنید. برخی از راهکارهای مقابله­‌ای ساده وجود دارد که می‌­توانید حتی در هنگام قرنطینه شدن به آنها روی آورید. مدیتیشن، یوگا، تمرینات تنفسی، گوش دادن به موسیقی، خواندن کتاب یا فقط قدم زدن در اتاق ممکن است استرس شما را کاهش دهد و به شما کمک کند احساس بهتری داشته باشید.

وی ادامه می‌دهد: روی مدیریت احساسات خود کار کنید تا بتوانید در هر شرایطی بهترین شریک زندگی باشید. در مورد مهارت­‌هایی که برای شما مفید بودند با همسرتان صحبت کنید و اگر به دنبال راه‌های سریع برای تنظیم روحیه خود هستید به شریک زندگی خود نیز کمک کنید.

معاون پژوهشی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور با اشاره به اینکه این دوران را فرصتی برای نزدیکتر شدن بدانید، می‌گوید: مطمئناً، ممکن است در این دوران احساسات زوجین، احساسات عاشقانه نباشد زیرا در پشت یک در قفل شده که منظور محافظت در برابر یک بیماری کشنده است، قرار گرفته‌­اند. اما حتی در این صورت، می‌توانید از زمانی که در کنار هم هستید به بهترین شکل ممکن استفاده کنید. شما وقت زیادی برای گفتگو خواهید داشت، در سطح عمیق­‌تری با یکدیگر آشنا شوید و زمان با کیفیتی را در کنار هم بگذرانید. حتی می­‌توانید این دوران را به زمانی تبدیل کنیئ که روابط­تان رشد کند. در مورد مسائلی غیر از بیماری که می‌­خواهید از آن جلوگیری کنید مانند اهداف آینده خود، درس‌هایی که از قرنطینه یاد گرفته‌­اید و هر چیز دیگری که ممکن است بخواهید در آینده تغییر دهید، صحبت کنید.

درتاج توصیه می‌کند: به داستانی که در پایان این جاده کرونا و قرنطینه خواهید داشت بیندیشید. یکی از بهترین راه­‌های رسیدن به پایان وضعیت استرس­‌زا این است که خودتان در یک سال یا حتی پنج سال آینده تصور کنید. این می­‌تواند به شما کمک کند به زمان حال نگاه کمی متفاوت داشته باشید و با این وضعیت استرس­‌زا بهتر مقابله کنید.

وی در ادامه درباره نحوه رفتار والدین با فرزندان نیز می‌گوید: گذراندن اوقات با کیفیت با فرزندان بسیار دوست داشتنی است اما بعد از چند روز و چند هفته، مراقبت‌های بدون استراحت و همراه با استرس، والدین را فرسوده و خسته خواهد کرد، لذا والدین لازم نیست کارهای زیادی انجام دهند. اکنون زمان آن نیست که خود را تحت فشار قرار دهند تا تصویری از یک مادر یا پدر “ایده‌­آل” داشته باشند. با توجه به اینکه والدین بسیاری در حال حاضر نقش مدیر تمام وقت، مراقب و معلم را دارند، انتظارات می‌تواند بسیار زیاد باشد، اما عادلانه نیست که در این بحران جهانی از خود انتقاد کنند و انتظارات زیادی داشته باشند، لازم نیست “عالی” باشند. بسیاری از کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که صرفاً ایجاد ساختاری برای فرزندان، مانند مجموعه‌ای از کارهایی که باید هر روز انجام دهند یا ایجاد برنامه­‌هایی مختلف برای روزهای هفته، کمک می‌کند تا یک روال طبیعی را حفظ کنید.

وی در پایان به والدین توصیه کرد که در این ایام زمانی را فقط و فقط برای خود اختصاص دهند حتی اگر فقط چند دقیقه باشد.

ایسنا